Historia podatku PIT w Polsce

PIT jest podatkiem, który funkcjonuje w polskim systemie podatkowym już od długiego czasu. Na przestrzeni tego okresu był wielokrotnie zmieniany. Jest on podatkiem dochodowym, który obejmuje roczne przychody podatników. Jaka była historia tego podatku?[1]

Początek, czyli 27 lat minęło

Po raz pierwszy podatek PIT pojawił się w roku 1993. Oczywiście rozliczeniu podlegały wówczas dochody, które zostały uzyskane przez podatników w 1992 roku. To właśnie od tego czasu podatnicy mieli obowiązek składania formularza w celu rozliczenia się z Urzędem Skarbowym. Jak łatwo można obliczyć składanie tego podatku odbywa się po raz 27 (na rok 2020). Pełna nazwa podatku, który kryje się pod skrótem PIT, to Personal Income Tax. Od samego początku zaliczany był grupy podatków bezpośrednich. Został wprowadzony (i jest regulowany) przez ustawę dnia 26 lipca 1991 r.

Potrzeba gospodarcza

Powstanie podatku PIT oraz całego systemu podatkowego było motywowane przede wszystkim zmianami, do których doszło po roku 1989 w ustroju gospodarczym. Od tego momentu Polacy zakładali swoje działalności i mogli prowadzić własne firmy. To powodowało, że zasady podatkowe muszą być ujednolicone, co pomoże wprowadzić porządek w gospodarce. Inspiracją dla ustawodawców były państwa, w których obowiązywał jednolity podatek.

 Jak wyglądał 1992-1993?

W tym okresie wprowadzono po raz pierwszy obowiązek rozliczania się z Urzędem Skarbowym ze swoich dochodów wypracowanych przez cały rok. Obowiązywały wtedy trzy progi podatkowe: 20%, 30% i 40%. Stawki podatkowe były zależne od poziomu zarobków podatnika. Oczywiście osoby zarabiające najmniej odprowadzali podatek w wysokości 20%. Sama kwota od podatku wynosiła wtedy 4 mln 320 tys., a co za tym idzie była już wtedy bardzo niska, ponieważ średnie wynagrodzenie w 1992 roku w Polsce wynosiło 1 mln 350 tys. Zł. Wysokie kwoty były skutkiem ogromnej inflacji, jaka panowała wówczas w Polsce.

Ulgi

Wprowadzono wówczas bardzo dużo ulg podatkowych takich jak:

• Ulga za darowizny
• Ulga na cele mieszkaniowe
• Możliwość odliczenie kosztów na dokształcanie i doskonalenie zawodowe
• Ulga rehabilitacyjna
• Ulga małżeńska (w przypadku rozliczania PIT-u wspólnie z małżonkiem)
• Ulga na wynajem
• Ulga dla zakładów pracy na wyszkolenie uczniów
• Odliczenie składek na rzecz organizacji, do których przynależność jest obowiązkowa

Ile stron miała pierwsza deklaracja podatkowa?

Formularz, który był składany po raz pierwszy przez podatników w 1993 roku liczył aż 10 stron. Jednak bardzo łagodnie podchodzono wtedy do kar. Nie były one nakładane, kiedy dokonano pomyłki, ponieważ dla Polaków to była zupełna nowość. Dlatego ta kwestia traktowana była czasami z dużą ulgą.

Co było później?

Już w kolejnym roku dokonano podwyżki podatku dochodowego i wynosił on 21%, 33% i 45% w 1994 roku. W 1995 r. dołożone zostały kolejne ulgi takie jak: wydatki poniesione na dojazd dzieci do szkoły oraz te z tytułu oszczędzania w kasie mieszkaniowej. W 1996 roku doszło do likwidacji tzw. popiwku, czyli podatku, który był płacony przez państwowe zakłady pracy w sytuacji, kiedy wynagrodzenia wzrastały ponad administracyjne ustalony poziom wzrostu wynagrodzeń. Nowa ulga dotyczyła korzystania z pomocy naukowych oraz zawodowych w celu podnoszenia swoich kwalifikacji. W 1997 roku ustalono nowe progi podatkowe i wyniosły one: 20%, 32% i 44%. W następnym roku doszło do kolejnej obniżki podatków: 19%, 30% i 40%.

Wchodzimy w rok 2000

W 2001 roku znikają poniższe ulgi:

• ulga z tytułu oszczędzania w kasie mieszkaniowej
• ulga budowlana
• ulga za wynajem
• ulga z tytułu rent i innych trwałych ciężarów
• ulga na kształcenie dzieci w szkołach podstawowych, zawodowych i średnich.

Rok 2002 jest momentem, w którym pojawił się podatek Belki, czyli podatek od dochodów kapitałowych. Możliwość przekazywania 2% podatku Organizacją Pożytku Publicznego (OPP) pojawiła się w 2003 r. W 2004 r. dokonano kolejnej likwidacji ulg i były to:

• ulga na kształcenie dzieci w szkołach wyższych
• ulga z tytułu składek na rzecz organizacji, do których przynależność jest obowiązkowa
• ulga na zakup przyrządów i pomocy naukowych, programów komputerowych oraz wydawnictw fachowych
• ulga za dojazd dzieci do szkoły

Co dalej?

Kolejne lata przyniosły następujące zmiany:

2005 – wprowadzenie ulgi na internet,

2006 – wprowadzenie ulgi z tytułu sponsoringu sportowego,

2007 – ułatwiono przekazywanie 1% dla OPP,

2008 – wprowadzono e-deklaracje,

2009 – zniesienie trzeciego progu podatkowego, pozostaje 18% i 32%,

2013 – ulga na internet może być rozliczona tylko 2 razy,

2014 – złożono już 5 mln e-pitów,

2015 – wzrost ulg na dzieci,

2016 – znaczne zmiany w prawie podatkowym w Polsce,

2017 – urząd zaczyna rozliczać PIT-y za swoich podatników.

[1] https://www.money.pl/podatki/historia_pitu/jak_w_polsce_wprowadzono_pit/, dostęp: 18.10.2019r.